Wrzesień 1975 roku w Warszawie przyniósł mieszkańcom serię dramatycznych wydarzeń, które na długo zapadły w lokalnej pamięci. W ciągu zaledwie kilku dni w różnych częściach miasta pojawiały się tajemnicze ogniska pożarów, co wywołało niepokój i lawinę pytań o bezpieczeństwo oraz przyczyny tych niecodziennych zdarzeń.
Centralny Dom Dziecka w ogniu – jak wyglądała akcja ratunkowa
W niedzielny wieczór 21 września płomienie objęły gmach Centralnego Domu Dziecka – symbol powojennej Warszawy i miejsce bliskie wielu rodzinom. Ogień pojawił się na najwyższym piętrze, a tempo jego rozprzestrzeniania zaskoczyło nawet doświadczonych strażaków. Gwałtownie pękające szyby i zadymienie utrudniały dostęp do kolejnych kondygnacji. Mimo szybkiej reakcji służb, pożar opanowano dopiero po wielu godzinach intensywnych działań, które trwały do nocy. Funkcjonariusze musieli zmierzyć się nie tylko z ogniem, lecz także z utrudnionym dostępem do wody – ciśnienie w hydrantach było tak niskie, że konieczne stało się przekierowanie zasobów z innych dzielnic.
Przyczyna pożaru – szczegóły ustaleń
Po zakończeniu akcji ruszyło dochodzenie. Szybko pojawiły się plotki o celowym podpaleniu, jednak śledztwo wykazało, że źródłem tragedii była wada techniczna – konkretne urządzenie, czyli schody ruchome, których łożyska uległy zatarciu. Mechanizm nie został wyłączony na czas, co doprowadziło do przegrzania i zaprószenia ognia. To w pełni wyjaśniło nagłe pojawienie się płomieni, choć nie ostudziło lawiny domysłów wśród mieszkańców.
Straty, ocalałe mienie i odbudowa – co zostało, co się zmieniło?
Choć najważniejsze – nikt nie odniósł obrażeń – straty materialne były ogromne. Spłonęło całe wnętrze Centralnego Domu Dziecka, ale – dzięki szybkiemu działaniu strażaków – uratowano cenny sejf ukryty w piwnicy. Solidność żelbetowej konstrukcji sprawiła, że budynek nie został rozebrany, lecz odbudowany. Nowy projekt postawił na prostotę – zrezygnowano z wielu wcześniejszych detali architektonicznych, co do dziś budzi emocje u starszych warszawiaków pamiętających przedwojenny charakter tego miejsca. 25 listopada 1977 roku budynek otwarto ponownie, już pod nazwą “Smyk” – wyłonioną w otwartym konkursie.
Łańcuch pożarów – co jeszcze płonęło i jakie miało to konsekwencje?
Pierwszy pożar nie był jedynym w tamtym tygodniu. Już dwa dni później, 23 września, ogień pojawił się na Łazienkowskim Moście. Zapaleniu uległy elementy drewnianej konstrukcji pomocniczej, a potem płomienie przeniosły się na przęsła. Ta niedawno otwarta przeprawa przez Wisłę musiała zostać częściowo zamknięta na czas remontu, co na długo sparaliżowało komunikację w tej części miasta. Naprawa uszkodzonego mostu zajęła blisko miesiąc.
Kolejne dni przynosiły następne pożary – 24 września ogień strawił barakowóz przy ulicy Czerniakowskiej, 25 września spłonęła szopa na Służewcu (na terenie Wyścigów Konnych), a 28 września do listy incydentów dołączył pożar Zakładów Wytwórczych Lamp Elektronowych im. Róży Luksemburg. Skala wydarzeń sprawiła, że warszawiacy zaczęli zadawać sobie pytania o bezpieczeństwo i wydolność miejskich służb w sytuacjach kryzysowych.
Pytania bez odpowiedzi – spekulacje i miejskie legendy
W atmosferze niepewności zaczęły krążyć spekulacje – czy to przypadek, czy ktoś celowo podpala ważne miejsca w mieście? Najgłośniejszą z teorii była ta, która wiązała siedem pożarów z mającym się wkrótce odbyć VII Zjazdem PZPR. Choć żadna z tych wersji nie znalazła potwierdzenia w oficjalnych dochodzeniach, mieszkańcy przez długi czas zachowywali czujność, a niektórzy do dziś pamiętają tamten wrzesień jako czas, gdy Warszawa była niespokojna i nieprzewidywalna.
Jak dziś postrzegamy wydarzenia sprzed lat?
Dla wielu osób żyjących w stolicy tamta seria pożarów była doświadczeniem, które pokazało zarówno słabości infrastruktury, jak i siłę lokalnej społeczności, która wspierała się nawzajem w trudnych chwilach. To także lekcja dla dzisiejszych służb – o konieczności stałej kontroli i modernizacji systemów bezpieczeństwa w mieście. Doświadczenia z września 1975 roku na długo wpisały się w historię Warszawy, a ich echa wciąż pobrzmiewają w rozmowach najstarszych mieszkańców.