Trzy wieki historii i renowacja barokowego kościoła Paulinów w sercu Warszawy

Od przeszło trzystu lat, na ulicy Długiej w Warszawie, dominuje barokowy kościół zakonu Paulinów. Ten znany pod wezwaniem Świętego Ducha gmach sakralny od kilku lat poddawany jest renowacji, finansowanej częściowo ze środków miejskich.

Historia tego miejsca sięga XIV wieku, kiedy to w tym samym miejscu znajdował się drewniany kościółek oraz pierwszy warszawski szpital. Jednakże oba budynki nie przetrwały potopu szwedzkiego i zostały zniszczone. W 1662 roku król Jan Kazimierz przekazał pozostałe po nich ruiny wraz z przyległymi terenami paulinom jako wyraz wdzięczności za ich rolę w obronie Jasnej Góry.

Współczesny obraz kościoła Paulinów został ukształtowany po potopie szwedzkim, między rokiem 1707 a 1717, na wniosek Józefa Pioli i Józefa Bellottiego. Podczas powstania warszawskiego w 1944 roku kościół został znacznie zniszczony. Odbudowę zainicjowali powracający paulini w 1948 roku i kontynuowali prace aż do roku 1956.

Dzięki miejskim funduszom, w latach 2022-2023 przeprowadzono gruntowny remont budynku. Zadbania o elewację, tympanon i kratę okiennej kaplicy Matki Boskiej Częstochowskiej, które są widoczne od strony ulicy Długiej. Inne prace obejmowały izolację przeciwwilgociową fundamentów zachodniej elewacji kościoła oraz rekonstrukcję ceglanych ozdób na dolnej kondygnacji budynku.

Potężna dotacja miejska w wysokości 315 tys. zł umożliwiła rozpoczęcie prac remontowych i konserwatorskich na elewacji frontowej kościoła i dwóch ścianach wież kościelnych. Aktualnie trwa proces czyszczenia pilastrów oraz usuwania wtórnych, cementowych napraw, które zniekształcały ich oryginalny kształt.

Na elewacji kościoła znajduje się najstarszy element – tablica fundacyjna datowana na rok 1714, ze złoconym napisem, przypisywanym Antoniemu Bayowi. W trakcie prac odkryto, że tablica została wykonana z piaskowca pomalowanego na czarno, a nie – jak wcześniej zakładano – z czarnego marmuru dębnickiego.

Kolejne niespodziewane znalezisko odkryli konserwatorzy podczas renowacji tynków tympanonu nad drzwiami kościoła. Pod warstwą tynku znaleziono obramienie wykonane z piaskowca. Wszystkie wtórne warstwy tynku zostały usunięte, a kamienny detal zostanie poddany zabiegom konserwatorskim.

Ze względu na niedostateczność miejskiej dotacji na pokrycie kosztów całego remontu elewacji, zakon paulinów zdobył dodatkowe środki na konserwację figuralnych rzeźb umieszczonych w niszach z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.