Kaszel mokry z odkrztuszaniem wydzieliny śluzowej lub śluzowo‑ropnej, który męczy dziecko w nocy, może być objawem infekcji układu oddechowego. Jednak w przypadku rozpoznawania przyczyn wilgotnego kaszlu należy rozważyć również inne choroby, takie jak astma. Jak odróżnić ją od zwykłej infekcji? Jak pomóc dziecku, gdy męczy je kaszel? Dowiedz się więcej.
Kaszel mokry u dziecka – charakterystyka
Ze względu na charakter kaszel dzieli się na suchy i mokry. Nie zawsze możliwe jest jednoznaczne rozróżnienie jednego od drugiego. Na przykład kaszel występujący w przebiegu infekcji w pierwszym okresie jest kaszlem suchym, a po kilku dniach zmienia się w kaszel wilgotny [1] zwany również produktywnym. Towarzyszy mu naturalny odruch odkrztuszania wydzieliny [2].
Do powstania kaszlu produktywnego dochodzi w sytuacji nadmiernego wydzielania śluzu w drogach oddechowych. Komórki kubkowe, które wchodzą w skład nabłonka wyścielającego drogi oddechowe, w odpowiedzi na czynniki zewnętrzne wydzielają rzadki śluz. To on skleja zanieczyszczenia obecne w drogach oddechowych. Następnie urzęsione komórki migawkowe przesuwają śluz w kierunku gardła, umożliwiając jego odkrztuszenie. W wyniku zaburzenia homeostazy może dojść do męczącego mokrego kaszlu, który bywa objawem chorób przewlekłych, takich jak astma oskrzelowa [2].
Jakie są objawy i przyczyny mokrego kaszlu?
Wilgotny, nocny kaszel u dziecka niepokoi rodziców. Utrudnia sen, ponieważ czasami jego objawy nasilają się w nocy, gdy dziecko znajduje się w pozycji leżącej. W większości przypadków jest objawem choroby infekcyjnej, częściej spowodowanej przez wirusy niż mającej charakter bakteryjny [2]. Dlatego mogą mu towarzyszyć inne symptomy typowe dla chorób takich jak zapalenie oskrzeli lub zapalenie płuc [2] np. gorączka, przyspieszone oddychanie i bóle w klatce piersiowej [3]. Może pojawić się też ogólne zmęczenie i rozbicie.
U dzieci przyczyną kaszlu produktywnego w nocy lub nad ranem może być zespół kaszlu z górnych dróg oddechowych. Powoduje go wydzielina, która spływa z górnych dróg oddechowych w czasie zapalenia zatok obocznych nosa, nieżytu nosa lub u pacjentów z przerostem migdałka gardłowego [2].
Kaszel mokry a rodzaj wydzieliny
Rodzaj infekcji można ocenić po wyglądzie plwociny, czyli odkrztuszonej przez dziecko wydzieliny:
- ropna o zielonym lub żółtym kolorze spowodowana jest najczęściej ewolucją zakażenia wirusowego [2];
- ta o nieprzyjemnym zapachu może wskazywać na zakażenie bakteriami beztlenowymi [2];
- przezroczysta i lepka wydzielina jest typowa dla chorych na astmę [2];
- śluzowa i gęsta występuje u chorych na przewlekłe zapalenie oskrzeli [2];
- grudki i czopy wskazują na grzybicę lub mukowiscydozę [2];
- cząstki pokarmu w wydzielinie mogą być efektem zaburzeń połykania lub przetoki tchawiczo-przełykowej [2].
Zalegająca wydzielina i trudności z jej odkrztuszeniem mogą powodować ból gardła oraz wymioty.
Kaszel mokry a astma – czy to możliwe?
U niektórych chorych jedynym objawem astmy jest uporczywy kaszel. Wtedy diagnozuje się tzw. wariant kaszlowy astmy [4]. Regularny, pojawiający się w nocy i budzący dziecko jest sygnałem pogorszenia kontroli astmy [5]. Co prawda, większość przypadków astmy oskrzelowej charakteryzuje się suchym kaszlem, ale mokry kaszel w nocy u dziecka nie wyklucza jej rozpoznania [2].
Mimo to uznaje się, że tylko czasami napad kaszlu kończy się odkrztuszeniem niewielkiej ilości białawej, gęstej plwociny. Często temu objawowi towarzyszą duszność. Niekiedy na początku napadu astmy pojawia się kaszel, który narasta, męczy i w końcu dołącza do niego świszczący oddech [4].
Napad mokrego kaszlu w nocy – co robić? Domowe sposoby
Napady kaszlu mogą budzić dziecko w nocy [4]. Postępowanie terapeutyczne u małego pacjenta cierpiącego na kaszel produktywny powinno odnosić się do przyczyny ustalonej przez lekarza pediatrę. Pomocne jest leczenie objawowe (np. wykrztuśny syrop na kaszel mokry), które pomaga w usuwaniu zalegającej wydzieliny w drogach oddechowych [2]. Takie leki można przyjmować najpóźniej na 3 godziny przed spaniem.
Aby dziecko mogło lepiej oddychać, warto zadbać o odpowiednie nawilżenie pomieszczenia, w którym przebywa (wietrzenie, stosowanie nawilżaczy mechanicznych), inhalacja z soli fizjologicznej, nawodnienie organizmu oraz oklepywanie plecków dziecka w celu łatwiejszego odkrztuszania flegmy. Gdy kaszel nie przechodzi, należy skonsultować się z lekarzem.
Bibliografia:
[1] Jung A., Maślany A., Przewlekły kaszel u dzieci – problem diagnostyczny i terapeutyczny, Pediatr Med Rodz 2012, 8 (2), p. 97-100.
[2] Stelmach M., Kaszel produktywny u dzieci – przyczyna może tkwić nie tylko w infekcji, 2021 (witryna internetowa: https://www.termedia.pl/pulmonologia/Kaszel-produktywny-u-dzieci-przyczyna-moze-tkwic-nie-tylko-w-infekcji,41841.html (dostęp: 31.05.2023)).
[3] Lange J., Kaszel u dziecka, 2017 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/75933,kaszel (dostęp: 31.05.2023)).
[4] Mejza F., Objawy astmy: duszności, kaszel, świszczący oddech, uczucie ściskania w klatce piersiowej, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/astma/wszystkooastmie/cowartowiedziec/45783,objawy-astmy (dostęp: 31.05.2023)).
[5] Kruszewski J., Czy przewlekły kaszel może być objawem astmy, 2012 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/astma/lista/76813,czy-przewlekly-kaszel-moze-byc-objawem-astmy (dostęp: 31.05.2023)).
Artykuł we współpracy z Deflegmin.